20 Boeken teruggevonden
Uit de bibliotheek van de Vader des Vaderlands zijn in tot op heden 20 exemplaren uit de Parijse periode teruggevonden, aanwezig in de Koninklijke Bibliotheek Den Haag, Universiteitsbibliotheek Amsterdam en liefst vijftien exemplaren zijn in bezit van de Staatsbibliotheek in Berlijn.
Het op deze website geëxposeerde exemplaar is het enige dat nog in particulier bezit is. Professor Herman de la Fontaine Verwey, oud hoofdbibliothecaris van de UB-Amsterdam wijdde een uitvoerig hoofdstuk aan ‘De boekbanden van Willem van Oranje’, in: deel IV van ‘Uit de Wereld van het Boek: Boeken, Banden en Bibliofielen’, H&S uitgevers, z.j., p. 113-154. oorspronkelijk verschenen als ‘The Bookbindings of William of Orange’, in: Quaerendo, 14, 1984, p.81-124. Daarin komen behalve de Parijse banden, tevens ter sprake de Antwerpse boeken (Plantin; Charles de Navières) evenals de Haarlemse Koningsbijbel (de bekende Poliglottebijbel van Plantijn, ook aangeduid als Biblia Regia of de Bijbel van Arias Montana; in acht delen aanwezig) en de Amsterdamse Guicciardini (Antwerpen, Plantin 1581, aanwezig in UB Amsterdam).
Onder supervisie van Lotte Hellinga-Queriode, destijds conservator bij de British Library, verscheen in 1971 als uitgave van de Stadsbibliotheek Haarlem en het Instituut voor Neofilologie en voor Neolatijn van de Universiteit van Amsterdam, het verslag van en onderzoek; ‘De Koningsbijbel van de Prins in de Stadsbibliotheek te Haarlem’. Andere publicaties waarin de boeken van Willem van Oranje aan de orde komen zijn o.a.: – Boeken van en rond Willem van Oranje. Expositie Koninklijke Bibliotheek. ’s-Gravenhage, 1984. Daarin de bijdrage van C.de Wolf; De bibliotheek van Willem van Oranje: eigentijdse gedrukte werken, p. 29–40; – de Oranje-Nassaubibliotheek ten tijde van Willem III, verschenen bij gelegenheid van een expositie in de Koninklijke Bibliotheek. ‘s-Gravenhage, 1988; -Jan Storm van Leeuwen. An unknown book of William of Orange discovered, in: Quaerendo 8 (1998), p.113-114. Citaat uit ‘Boekband van Willem van Oranje’, handelend over Julius Caesar, de Romeinse heerser, verworven door de KB in 1998.
Kenmerkend van het boekomslag is het heraldisch wapen van de prins, waar omheen de ketting van het Gulden Vlies hangt. In deze selectieve Orde was hij door Karel de Vijfde, vader van de Spaanse koning Filips II, benoemd.: ‘(…) Ook Willem van Oranje werkte aan een bibliotheek van “de volmaakte hoveling” , met boeken over geschiedenis en krijgskunst, maar ook enkele titels over de liefde. Hij liet zijn boeken echter in veel soberder banden steken: bruin kalfsleer met een lijnkader langs de randen en centraal zijn ingekleurde wapen met daarboven een deel van de titel in goud. Het is onduidelijk waarom de prins niet voor de splendeur van het Franse hof koos. Geldgebrek misschien of werd hij teveel in beslag genomen door zijn voorgenomen huwelijk met Anna van Saksen en andere diplomatieke ontwikkelingen? De 48 boeken die hij op deze manier liet binden moeten hem meer dierbaar zijn geweest, want samen met enkele andere, neemt hij ze met zich mee als hij in 1568 uitwijkt naar Duitsland. Inmiddels zijn er twintig exemplaren uit deze, voor de Nederlandse geschiedenis zeer belangrijke collectie, teruggevonden.
Bijbel van de Renaissance
In 1499 kwam bij Aldus Manutius in Venetië het (anonieme) boek ‘Hypnerotomachia Poliphili’ uit, anoniem, maar vrij zeker geschreven door de monnik Francesco Collonna. De liefdesroman zou na de Franse vertaling omstreeks het midden van de volgende eeuw populair worden in hogere kringen. Illustratie uit Fontaine Verwey I, pagina 17, welke boekhistoricus het boek aanduidt al ‘de bijbel van de Renaissance’ Met de zogeheten Malermi Bijbel behoort de Hypnerotomachia Poliphili tot de belangrijkste geïllustreerde boeken van het Venetië in de Renaissance.
Het mooiste drukwerk uit de geschiedenis van het boek
De anoniem gepubliceerde liefdesroman wordt toegeschreven aan Francesco Colonna (circa 1433 – circa 1527). Deze Italiaan studeerde theologie aan de universiteit van Padua en trad in als broeder van het Venetiaanse Dominicanenklooster Sante Giovanni e Paolo. Vanwege zijn onstuimig leven is hij in 1477 heengezonden. Hij zou al in 1467 zijn boek hebben geschreven, dat pas, in 1499 is uitgegeven, gedrukt door de befaamde Aldus Manutius in opdracht van en betaald door Leonardo Grassi uit Verona. Het bevat 172 houtsneden, mogelijk ontworpen door Andrea Mantegna, al worden ook Giovanni Bellini, Alberti en zelfs de auteur genoemd, terwijl prof. Fr.A.Janssen denkt aan Benedetto Bordone, die meer voor Manutius heeft gewerkt. Colonna zou in 1515 nogmaals in een klooster zijn ingetreden om daar op voor die tijd hoge leeftijd te overlijden. Van wat wel is aangeduid als “het mooiste drukwerk uit de geschiedenis van het boek” en in vertaling in Franse hofkringen uit de 16e eeuw een populair boek werd, verscheen pas in 2006 voor het eerst in een Nederlandse vertaling, ‘De droom van Poliphilus’, uitgegeven bij Atheneum Polak & Van Gennep.
