De Hypnerotomachia Poliphili
Algemeen beschouwd als het mooiste boek van de 15e eeuw. Het is geïllustreerd met 174 zeldzaam mooie houtsneden en staat bekend om zijn bijzondere typografische vormgeving.
De titel “Hypnerotomachia ‘is een verzonnen woord uit de Griekse woorden voor ” slaap “(zoals in” hypnotiseren “),” liefde / lust “(zoals in” erotisch “), en de” strijd / twist “(zoals in” naumachia , “de pseudo zee-gevechten gehouden door de oude Romeinen). De titel betekent dus letterlijk zoiets als “Strijd voor de liefde in een droom,” en beschrijft wat de hoofdpersoon, Poliphilo, het hele verhaal doet: zoeken naar zijn geliefde in een droom. “ In de verbeelding van de middeleeuwen is „strijd‟ een metafoor voor de jacht op de liefde. De tekst is impliciet erotisch maar de bijhorende houtgravures een stuk vrijpostiger. Geregeld duikt er een ontblote borst of penis op.
„Poliphilus‟ kan op twee manieren vertaald worden: „Poli + philus‟ kan betekenen dat hij van „alle dingen‟ houdt, maar in het verhaal merken we al snel op dat er ook een persoon in het spel is, namelijk zijn geliefde Polia („hij die van Polia houdt‟).
Het auteurschap wordt toegeschreven aan Francesco Colonna, een dominicaner monnik die leefde in Venetië en stierf in 1527, en het werd uitgegeven door Aldus Manutius in dezelfde stad.
Poliphili’s liefde voor Polia neemt hem mee op een fabelachtige reis door de geschiedenis, waaruit de auteur grote kennis van architectuur en landschapsarchitectuur, evenals constructie schilder-en beeldhouwkunst
De geheime codes in de tekst en afbeeldingen van de Hypnerotomachia
Een van de mysteries van de Hypnerotomachia is dat de auteur uitdrukkelijk nooit zijn naam geeft, maar zijn identiteit lijkt te worden onthuld wanneer de eerste letter van elk hoofdstuk is aangesloten op het volgende: de letters vormen de Latijnse bericht “Poliam Frater Franciscus Columna Peramavit”, wat betekent “Broeder Francesco Colonna hield enorm van Polia.” Naast deze verborgen acrostichon, wordt de gehele tekst van het boek geschreven in een hybride van talen die werd beschouwd als nodeloos ingewikkeld, zelfs in haar eigen tijd. Als deze feiten worden gecombineerd met de vreemdheid van bepaalde elementen in het verhaal -de gedetailleerde aandacht voor de afmetingen en kenmerken van de gebouwen de hoofdpersoon ziet, de seksuele gevoelens die de hoofdpersoon heeft bij het bekijken van deze gebouwen, is het is makkelijk te zien waarom sommige lezers geloven dat er een verborgen subtekst in het boek zit.
Acrostichon
Een acrostichon (ook: naamdicht of lettervers) is een gedicht waarvan bepaalde, meestal de eerste, letters van iedere regel of strofe, achter elkaar gelezen zelf ook een woord of zin vormen. Acrostichon is een samenvoeging van de Griekse woorden akros (uítstekend) en stichos (rij, vers).
Het bekendste voorbeeld is de tekst van het Nederlandse volkslied, het Wilhelmus, waarvan de eerste letters van de originele coupletten samen de naam ‘Willem van Nassov’ vormen. Ook de Troonrede van 2010 kent dit acrostichon-principe: de beginletters van de eerste 15 zinnen van de tekst vormen ook de naam ‘Willem van Nassov’:
De Hypnerotomachia en Willem van Oranje
De Hypnerotomachia Poliphili is een boek met grote cultuurhistorische betekenis. Het boek is gedrukt in 1554 in Parijs en gekocht in 1559 door de dan 21 jarige Prins Willem van Oranje. Op de band liet hij aan beide zijden zijn wapen in kleur aanbrengen. De Prins was gehecht aan het boek.
Als renaissancistische man zat de Prins gevangen tussen het paganistische en het katholieke geloof. De koppeling tussen Kerk en Staat werd problematischer. Er heerste een trend naar secularisatie, een secularisatie die ook de christelijke praktijken ondergingen, waardoor de Kerk deelachtig werd aan de Staat. De biopolitiek deed zijn intrede, een macht gericht op de bevolking en inherent aan de bevolking, waardoor subjecten tegelijk door middel van zelfonderzoek zichzelf construeerden en ook geconstrueerd werden.
De Poliphilus is als renaissance boek een vroeg monument voor multiculturalisme en tolerantie en de veranderende positie van de vrouw en heeft een grote bijdrage heeft geleverd aan de vorming en het democratisch bewustzijn van de ‘Vader des Vaderlands’.
Toen de Vader des Vaderlands in 1568 de wijk nam naar de Dillenburg in Duitsland om aan de vervolging door de Spaanse koning Philips II te ontkomen, nam hij slechts een kleine boekencollectie mee, waaronder deze Poliphilus. Na zijn gewelddadige dood in 1584 is zijn bibliotheek, onder andere via familieleden, in alle richtingen verspreid geraakt.